Trong lĩnh vực tài chính, thanh khoản là một tiêu chí quan trọng để đánh giá một tài sản. Ý nghĩa của thanh khoản sẽ có sự khác biệt giữa thanh khoản doanh nghiệp và thanh khoản trong đầu tư.

Trong doanh nghiệp, khi một doanh nghiệp không có tính thanh khoản rất dễ dẫn đến phá sản.

Trong thị trường chứng khoán, nếu tính thanh khoản của cả thị trường sụt giảm, nhiều nhà đầu tư nghi ngại sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế và có thể dẫn đến suy thoái.

“Sử dụng tiền của người nộp thuế để tăng thanh khoản cho Phố Wall giúp đất nước không rơi vào suy thoái là quyết định đúng đắn, theo đánh giá của tôi. –  Tổng thống George W. Bush

Đối với cổ phiếu riêng lẻ, những cổ phiếu có thanh khoản ít hay không có thanh khoản thì sẽ chịu rủi ro thanh khoản nên cũng sẽ có giá thấp hơn so với những cổ phiếu tương tự nhưng có thanh khoản tốt hơn.

Vậy cụ thể tính thanh khoản là gì? Những khía cạnh của thanh khoản thì ta cần chú ý những điều gì? Nếu thanh khoản đi xuống, thanh khoản cao thì tác động như thế nào đến giá cổ phiếu

Với bài viết này, Ngọ – CophieuX sẽ bóc tách từng phần của thanh khoản để chúng ta có thể đánh giá đúng được những cổ phiếu mà nhà đầu tư cần mua.

I. Thanh khoản là gì?

Thanh khoản (tiếng Anh là liquidity) còn gọi là tính lỏng, hay tính lưu động.

Thanh khoản tức là khả năng chuyển đổi thành tiền mặt.

Thanh khoản càng cao thì khả năng trao đổi càng diễn ra nhanh chóng và thuận lợi. Ngược lại thanh khoản thấp thì khả năng trao đổi diễn ra chậm chạp.

Do đó, thanh khoản cao sẽ ít bị mất giá khi muốn bán ngay lập tức hay bị đội giá khi muốn mua ngay. Trong khi thanh khoản thấp sẽ có sự chênh lệch giá đáng kể.

Như ví dụ ở ảnh trên, với 2 mã cổ phiếu VNM (Vinamilk) và WCS (Bến xe miền Tây).

Ta nhận thấy là:

• Cổ phiếu VNM: có thanh khoản rất cao: Bên sẵn sàng mua giá cao nhất là KL1= 7.800 cổ phiếu với giá Giá1=131.700 đồng, bên sẵn sàng bán thấp nhất  là KL1= 11.010 cổ phiếu  Giá1 =131.800 đồng. (Lưu ý: Trên bảng điện tử sẽ ẩn đi 1 số 0 ở hàng đơn vị chỗ Khối lượng giao dịch (KL)). Chưa kể KL2, KL3, và cả KL4, KL5… nhưng được ẩn.
• Sự chênh lệch giá ở đây là 100 đồng.

Ngược lại…

• Cổ phiếu WCS: có khối lượng giao dịch rất thấp, cụ thể sẵn sàng mua giá P1=148.000 đồng và có đợi mua KL1=1000 cổ phiếu, Bên Bán thì P1= 152.900 đồng và KL là 500 cổ phiếu.
• Sự chênh lệch giá mua và giá bán đến tận 4.900 đồng.

Tính thanh khoản có áp dụng:

• Thanh khoản trong doanh nghiệp
• Thanh khoản trong thị trường chứng khoán

Thanh khoản trong doanh nghiệp

Thanh khoản là khả năng chuyển đổi thành tiền mặt. Do đó, trong bảng cân đối kế toán, thì thanh khoản từ cao đến thấp là: tiền mặt, đầu tư ngắn hạn, khoản phải thu, hàng tồn kho…

Mẹo: Nhìn vào bảng cân đối kế toán thì ta sẽ thấy tài sản có thanh khoản càng cao thì càng được sắp xếp lên đầu, và giảm dần đến những tài sản có thanh khoản thấp.

Do thanh khoản là khả năng chuyển đổi thành tiền mặt, nên:

• Tiền mặt sẽ có tính thanh khoản cao nhất.
• Hàng tồn kho sẽ thanh khoản thấp hơn do phải sản xuất, bán nó đi, rồi sẽ chuyển qua khoản phải thu, sau đó mới thu tiền nên sẽ chuyển thành tiền lâu hơn.

Trong tài chính thì để xác định & đo lường tính thanh khoản của doanh nghiệp sẽ có một số cách:

• Tỷ số thanh toán hiện hành: Khh = Tài sản ngắn hạn/Nợ ngắn hạn.
• Tỷ số thanh toán nhanh: Knhanh = (TSNH – Hàng tồn kho)/Nợ ngắn hạn = (Tiền + ĐTNH + Nợ phải thu)/Nợ ngắn hạn.
• Tỷ số thanh toán tức thời: Ktt = Vốn bằng tiền / Nợ ngắn hạn.
• Chỉ số chu kỳ chuyển đổi tiền mặt (Cash Conversion Cycle) CCC = ICP + RCP – PDP.

Với:

• ICP = Giá trị hàng tồn kho bình quân/Giá vốn hàng bán trung bình ngày.
• RCP = Số dư bình quân nợ phải thu/Doanh thu trung bình ngày.
• PDP = Số dư bình quân nợ phải trả/Giá vốn hàng bán trung bình ngày

…

Những doanh nghiệp mất thanh khoản, do cấu trúc tài sản không đủ tiền trả nợ sẽ dễ dẫn đến phá sản.

Tuy nhiên, chúng ta không đi sâu vào vấn đề trên, nó thuộc về phân tích tài chính doanh nghiệp nhiều hơn.

Thanh khoản của thị trường chứng khoán và cổ phiếu

Thanh khoản chứng khoán thể hiện sự dễ bán dễ mua của một cổ phiếu.

Một cổ phiếu có lượng giao dịch càng lớn thì càng dễ mua dễ bán nên được xem là cổ phiếu có tính thanh khoản cao.

Ví dụ ở trên: Mã VNM có tính thanh khoản cao hơn mã WCS.

Thanh khoản trong chứng khoán, đối với nhà đầu tư thể hiện ở số lượng cổ phiếu giao dịch, được biết đến với tên khối lượng giao dịch.  Một số nhà đầu tư thích lấy giá trị giao dịch để đánh giá thanh khoản.

Tại thời điểm viết, tháng 10/2019 Thanh khoản của Vn-Index có giá trị giao dịch tầm 4.000 tỷ đồng/ngày (chưa tính sàn HNX và sàn Upcom).

Thanh khoản của thị trường chứng khoán được đánh giá là tốt hơn thị trường bất động sản. Bạn muốn bán cái nhà bạn có thể chờ cả tháng, tuy nhiên đối với rất nhiều mã cổ phiếu thanh khoản cao thì chỉ cần chưa đến 1 giây!

Thanh khoản thị trường chứng khoán ở các nước phát triển như Mỹ, Châu Âu, Hong Kong… sẽ tốt hơn các nước mới nổi như Việt Nam.

II.Các ý nghĩa của thanh khoản trên thị trường chứng khoán

1.Thanh khoản đối với nhà đầu tư lớn

Đối với nhà đầu tư tổ chức hay cá mập, thì tính thanh khoản cổ phiếu là một tiêu chí quan trọng để đưa một cổ phiếu vào danh mục đầu tư.

Dù một cổ phiếu rất tốt nhưng không có thanh khoản thì nhiều quỹ đầu tư sẽ bỏ qua và không quan tâm. Vì nếu thanh khoản thấp, tổ chức sẽ không mua đủ lượng cổ phiếu cần với mức giá họ muốn và khi bán cũng khó khăn hơn.

Đặc biệt các quỹ ETF rất quan tâm đến thanh khoản, ví dụ:

• Quỹ VNM ETF yêu cầu về thanh khoản: Khối lượng bình quân 1 tháng >= 250.000 CP
• Quỹ FTSE Vietnam ETF yêu cầu Giá trị giao dịch bình quân 1 phiên 3 tháng >=20% giá trị trung bình ngày của quỹ.

Các chỉ số thị trường như VN30 hay quỹ VFMVN30 yêu cầu 30 cổ phiếu phải đạt thanh khoản cao nhất, sau khi xét tiêu chí giá trị vốn hóa và tỷ lệ free float (khối lượng cổ phiếu thực sự tự do lưu hành trên thị trường).

Ta có bảng khối lượng và giá trị giao dịch của 30 mã trong rổ VN30, tại ngày 31/10/2019. Mã BID (STT 1 – Ngân hàng BIDV) có khối lượng giao dịch là 777,680 cổ phiếu được trao tay với tổng giá trị là 31,5 tỷ đồng!

Những cổ phiếu nằm trong VN30 thường là nằm ở Top những cổ phiếu có tính thanh khoản cao nhất sàn!

2.Cách đo lường và xác định thanh khoản của một cổ phiếu

Trên thị trường chứng khoán Việt Nam thì:

Sàn HOSE (đại diện là Vnindex) sẽ có tính thanh khoản cao hơn so với sàn Hà Nội (HNX và Upcom) – Trong đó các mã ở HNX có thanh khoản cao hơn Upcom.

Thường thì sàn HOSE sẽ chiếm tầm 80% thanh khoản của toàn thị trường Việt Nam!

Đối với riêng cổ phiếu riêng lẻ, nhà đầu tư có thể xem thanh khoản tại các trang web về tài chính như CafeF hay web các công ty chứng khoán.

Thông tin về thanh khoản của VNM, nguồn tại: http://s.cafef.vn/hose/VNM-cong-ty-co-phan-sua-viet-nam.chn

Bạn chỉ cần nhìn vào 1 trong 3 vị trí màu ĐỎ, sẽ ước chừng được thanh khoản của VNM.

Tuy nhiên không phải mã cổ phiếu nào cũng có thanh khoản cao, có nhiều mã cổ phiếu Thanh khoản rất thấp, thậm chí thanh khoản bằng 0!

Để lý giải cho điều này, thường là do cổ phiếu trôi nổi thấp, cụ thể do:

• Công ty nhỏ có ít cổ phiếu phát hành và giao dịch.
• Công ty lớn nhưng cổ đông chủ chốt nắm số lượng lớn.
• Những công ty có giá trị và giá trị giao dịch quá khác biệt, quá cao hoặc quá thấp nên chẳng ai mua hay bán. Ví dụ như mã cổ phiếu MEF giá là 1.600 đồng, tuy nhiên cổ tức mỗi năm nhận được là 3.000-4000 đồng, chẳng ai ngu mà bán cổ phiếu mình nắm giữ cả!!!

Đối với các cổ phiếu khác nhau thì  thanh khoản thể hiện cổ phiếu đó dễ mua hay dễ bán! Kiểu như cổ phiếu VNM dễ mua và bán hơn so với WCS nên thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư nhiều hơn!

Còn đối với chính riêng cổ phiếu nhất định thì thanh khoản có ý nghĩa như thế nào?

3.Mối quan hệ giữa thanh khoản và giá cổ phiếu

Ngoài ý nghĩa là dễ mua, dễ bán thì thanh khoản của một cổ phiếu cũng có ý nghĩa riêng của nó trong đầu tư.

Thường thì khi cổ phiếu tăng giá sẽ kéo theo thanh khoản tăng lên, và cổ phiếu giảm giá cũng khiến thanh khoản giảm đi.

Chúng ta cũng cần chú ý thêm là: Những cổ phiếu có chất lượng giống nhau thì những cổ phiếu có thanh khoản thấp hơn thì cũng được bán với giá thấp hơn.

Do đó, chúng ta cũng sẽ thấy mối quan hệ tương đồng giữa nhóm cổ phiếu có chỉ số P/E, P/B hay P/S với thanh khoản của chứng khoán.

Hầu như những cổ phiếu có thanh khoản cao nhất, giao dịch sôi động nhất thì chúng cũng được kỳ vọng cao hơn về tương lai (so với cùng mức lợi nhuận, tài sản…) nên sẽ được giao dịch với mức P/E, P/B, P/S cao hơn.

Đối với cổ phiếu ta sẽ thấy sự khác biệt giữa những cổ phiếu có tính thanh khoản cao và thanh khoản thấp như sau:

Chênh lệch giữa giá của Bên MUA và bên BÁN

Những cổ phiếu có thanh khoản cao sẽ có sự chênh lệch giá rất thấp giữa giá Bên Mua và Bên Bán.

Vì thanh khoản thể hiện tính dễ mua và dễ dàng bán cổ phiếu!, Nên thanh khoản càng cao thì càng dễ mua bán nên sự chênh lệch càng thấp, đã minh họa ở trên với cổ phiếu VNM và WCS.

Sự đồng biến giữa thanh khoản và các tiêu chí khác.

Lưu ý, chỉ áp dụng nhóm cổ phiếu và tính tương đối.

• Những doanh nghiệp vốn hóa thị trường lớn thường có thanh khoản lớn hơn
• Những công ty ở sàn HOSE thường có thanh khoản lớn hơn sàn HNX và UPCOM
• Những công ty có chỉ số như P/E cao, P/B cao, P/S cao, EV/EBIT cao thường có thanh khoản cao hơn
• Khi thị trường mang tính đầu cơ cao thì thanh khoản sẽ lớn hơn
• Những công ty được ưa chuộng thường có thanh khoản cao hơn
• Những công ty có chỉ số beta cao thường sẽ có thanh khoản cao hơn.

4.Nhà đầu tư chú ý điều gì đến thanh khoản khi đầu tư cổ phiếu?

Trước khi xem xét, thanh khoản như thế nào là tốt đối với nhà đầu tư cá nhân. Thì bạn cần quan tâm:

• Hiện tại bạn có bao nhiêu tiền? 100 triệu, 1 tỷ hay 10 tỷ?
• Triết lý đầu tư của bạn là gì? Phân tích kỹ thuật, phân tích cơ bản hay kết hợp?
• Mong muốn, tính cách, mục tiêu tài chính của bạn?

Nếu càng ít tiền thì bạn không cần yêu cầu cao về tính thanh khoản của cổ phiếu. Tiền nhiều hơn thì bạn có xu hướng mua những cổ phiếu có thanh khoản cao hơn.

Bạn lướt sóng hay phân tích kỹ thuật thì cần thanh khoản cao để có thể mua bán chớp nhoáng hay nhanh hơn so với phân tích cơ bản.

Nếu bạn đầu tư kiểu cần nhàn hạ, đầu tư hưởng cổ tức thì không cần khắt khe quá mức về thanh khoản.

Ngoài việc, xem xét cổ phiếu có tính thanh khoản cao hay thấp để đáp ứng nhu cầu tài chính của bạn.

5.Ứng dụng phân tích kỹ thuật giữa thanh khoản và giá.

Trong phân tích cơ bản thì thanh khoản không phải là 1 tiêu chí đánh đầu tư quan trọng. Dù nhà đầu tư cũng thấy được thanh khoản thấp ứng với giá thấp và khi cổ phiếu thanh khoản dồi dào thì thường là lúc cổ phiếu đã tăng quá nhanh và đã lên quá cao.

Tuy nhiên, phân tích kỹ thuật thì mối quan hệ giữa thanh khoản và giá lại được đề cao hơn. Gồm 2 lý do:

1. Những cổ phiếu thanh khoản cao hơn thì thể biểu đồ chứng khoán cũng thể hiện rõ ràng hơn.

• Những cổ phiếu có thanh khoản cao (ví dụ cổ phiếu VNM) thì đồ thị thể hiện rõ ràng và cụ thể những bước ngoặt của biến động giá như break-out, ít bị bẫy giá. Những cây nến Nhật của từng ngày cũng thể hiện rõ ràng để xác định các điểm kháng cự, hỗ trợ hay những điểm nhạy cảm.
• Những cổ phiếu có thanh khoản thấp (ví dụ cổ phiếu CLL), thì đồ thị do giá khớp lệnh chênh nhau cao thì sẽ xuất hiện những cây nến Nhật rất dài, đồng thời những thời điểm chỉ có 1 lần khớp lệch trong ngày, thậm chí là không có lệnh khớp nên chỉ là dấu gạch ngang nhỏ màu xanh (-).

Để khắc phục điều này đối với trường phái phân tích kỹ thuật, đối với cổ phiếu thanh khoản thấp thì nên để giới hạn cắt lỗ cao hơn, để hạn chế bị nhiễu. Bởi dù xét về đồ thị 6 tháng -1 năm thì có thể biến động không quá cao, tuy nhiên nguyên trong 1 ngày 1 cây nến có độ chênh nhau thập chí 10-15%

Sự tăng giảm thanh khoản hay khối lượng giao dịch trong từng trường hợp giá tăng hay giảm lại có ý nghĩa nhất định.

Như ta biết:

Theo quy luật cung cầu của thị trường giá sẽ tăng khi cầu lớn hơn cung, và ngược lại giá giảm khi cung lớn hơn cầu. Trong thực tế, tương quan giữa giá và khối lượng giao dịch có 4 trường hợp lớn:

(1) Giá tăng khối lượng giao dịch tăng.

(2) Giá giảm khối lượng giao dịch giảm.

(3) Giá tăng khối lượng giao dịch giảm.

(4) Giá giảm khối lượng giao dịch tăng.

Thường thì giá và thanh khoản sẽ cùng chiều như trường hợp (1) và (2). Tuy nhiên, khi giá và thanh khoản ngược chiều nhau trường hợp (3) & (4), thì nhà đầu tư nên chú ý và quan tâm đến.

• Trong xu hướng tăng, giá tiếp tục tăng mà thanh khoản giảm suốt, nó nói lên là cổ phiếu sẽ khả năng cao sẽ đảo chiều, từ xu hướng tăng sang xu hướng giảm.
• Trong xu hướng giảm, giá tiếp tục giảm mà thanh khoản tăng thì nó nói lên là cổ phiếu sẽ có khả năng cao đảo chiều từ xu hướng giảm sẽ chuyển sang xu hướng tăng.

Trong chiến lược đầu tư CANSLIM, Wiliam O’ Neil khuyên nhà đầu tư nhỏ lên không nên mua cổ phiếu thanh khoản quá cao hoặc quá thấp.

• Vì cổ phiếu có thanh khoản quá cao, nếu cùng một lượng tiền bơm vào thì cổ phiếu sẽ khó mà có thể tăng giá nhiều.
• Ngược lại, nếu thanh khoản quá thấp thì có điều gì đó xảy ra, thì giá sẽ giảm quá nhanh trước khi nhà đầu tư có thể kịp nhận ra và cắt lỗ.

Vậy qua bài viết này, bạn cần chú ý các điểm sau:

+ Định nghĩa thanh khoản: thể hiện khả năng chuyển đổi thành tiền mặt của một tài sản.
+ Có 2 loại thanh khoản: (1) Thanh khoản trong kế toán doanh nghiệp, và (2) thanh khoản trong thị trường chứng khoán.
+ Những cổ phiếu thanh khoản cao sẽ giúp nhà đầu tư dễ mua bán hơn.
+ Những cổ phiếu thanh khoản cao thì thường các chỉ số tài chính như P/E, P/B, P/S cũng cao hơn.
+ Thường thì khi giá cổ phiếu tăng thì thanh khoản sẽ tăng lên và ngược lại. Chú ý các trường ngoại lệ.
+ Yêu cầu thanh khoản của một cổ phiếu phụ thuộc vào (1) Hiện tại bạn có gì? (2) Triết lý bạn theo đuổi? (3) Tính cách và mục tiêu tài chính của bạn.